Ιστορία

Ιστορική αναδρομή

Η Α΄ Χειρουργική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών είναι μία από τις πλέον ιστορικές Χειρουργικές Κλινικές της Χώρας μας, και αποτελεί την αρχαιότερη πανεπιστημιακή χειρουργική κλινική της Ελλάδας και μία από τις δέκα παλαιότερες Χειρουργικές Κλινικές των Βαλκανίων. Κατά τη διαδρομή της στο χρόνο, έχει τιμηθεί από κορυφαίες προσωπικότητες της Ιατρικής Επιστήμης και έχει συνδεθεί με την εφαρμογή πρωτοποριακών τεχνικών στη Γενική, στην Αγγειακή και στη Χειρουργική Θώρακος.

Η ιστορική της πορεία, όπως διαμορφώθηκε μέσα από το πρωτοπόρο και παραγωγικό της έργο, δικαίως την κατατάσσει ως τη μήτρα και την κοιτίδα της χειρουργικής στην Ελλάδα.

Από τον Σεπτέμβριο του 2020 την Κλινική διευθύνει ο καθηγητής κος Ε.Σ. Φελέκουρας.

Έχει 50 κρεβάτια και ετησίως διενεργούνται άνω των 1.400 εγχειρήσεων, με την συντριπτική πλειοψηφία τους να είναι μεγάλης – εξαιρετικά μεγάλης βαρύτητας και αφορούν σε όλο το φάσμα της Γενικής & Αγγειακής Χειρουργικής. Η Χειρουργική Ογκολογία αποτελεί το κύριο αντικείμενο της δραστηριότητας μας (>70% των επεμβάσεων ΓΧ είναι ογκολογικά περιστατικά και κατά περιόδους έχει γίνει 82%).

Στη Κλινική εκπαιδεύονται ~15 Ιατροί, Ειδικευόμενοι στη Γενική Χειρουργική και ~4 στην Αγγειακή Χειρουργική, με το σύνολο των θέσεων εκπαίδευσης να υπερβαίνει τις 25. Ετησίως ασκούνται συνολικά περί τους 200, 3-ετείς, 4-ετείς και 6-ετείς Φοιτητές της Ιατρικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α., και φοιτητές από άλλες Ιατρικές σχολές της Ελλάδος και του εξωτερικού.

Το Πανεπιστήμιο, η Ιατρική Σχολή και η Κλινική μας…

Η ίδρυση Πανεπιστημίου στην Ελλάδα, θεσμοθετείται με το Βασιλικό Διάταγμα: «Περί Προσωρινού του εν Αθήναις συσταθησομένου Πανεπιστημίου» της 14ης Απριλίου 1837, μόλις πέντε χρόνια μετά τη Συνθήκη του Λονδίνου της 7ης Μαΐου 1832 που το ελεύθερο πλέον Ελληνικό Κράτος απέκτησε οριστικά νομική υπόσταση.

Τα εγκαίνια του Πανεπιστημίου έγιναν στις 3 Μαΐου 1837 και πρώτος Πρύτανης ήταν ο Καθηγητής της Ιστορίας Κωνσταντίνος Δ. Σχινάς. Το Ίδρυμα απεκλήθη: «Οθώνειο Πανεπιστήμιο» και το συγκροτούσαν τέσσερις (4) Σχολές: η Θεολογική, η Νομική, η Ιατρική και η Φιλοσοφική (Σχολή Φιλοσοφίας και της άλλης εγκυκλίου Παιδείας).

Πρώτοι «Σημάντορες», δηλαδή Κοσμήτορες, ορίσθηκαν οι : Μιχαήλ Αποστολίδης της Θεολογικής Σχολής, Αναστάσιος Λευκίας της Ιατρικής, Γεώργιος Ράλλης της Νομικής και Νεόφυτος Βάμβας της Φιλοσοφικής Σχολής.

Αργότερα, το 1862, μετά την έκπτωση του Όθωνα Α΄, το Οθώνειο Πανεπιστήμιο, μετονομάσθηκε σε «Εθνικόν Πανεπιστήμιον». Το 1911, για να εκπληρωθεί όρος της διαθήκης του μεγάλου ευεργέτη του Πανεπιστημίου, Ιωάννου Δόμπολη, ιδρύθηκε το «Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον», στο οποίο υπήχθησαν οι Σχολές Θεολογική, Νομική και Φιλοσοφική. Οι υπόλοιπες Σχολές, δηλαδή η Ιατρική και η Φυσικομαθηματική αποτελούσαν το «Εθνικόν Πανεπιστήμιον». Τα δύο αυτά Ιδρύματα με ξεχωριστή το καθένα νομική προσωπικότητα, περιουσία, σφραγίδα και σημαία, είχαν κοινή διοίκηση. Με τον Οργανισμό του 1932 (Νόμος 5343) ορίσθηκε ότι, τα δύο Ιδρύματα συναποτελούν το «Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών» (Ε.Κ.Π.Α.).

Το «Λαϊκόν» Νοσοκομείο Αθηνών¹

Το 1933 ιδρύθηκε το Λαϊκό Νοσοκομείο που θεμελιώθηκε λίγα χρόνια πριν το από τον Ελ. Βενιζέλο.

Το 1933 ο τότε Πρωθυπουργός (και Αρχηγός του «Λαϊκού» κόμματος) Παναγής Τσαλδάρης, συναίνεσε στην πρόταση των Καθηγητών της Ιατρικής Σχολής και του Πανεπιστημίου Αθηνών (Πρύτανης ο Καθηγητής της Ιατρικής Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος) να ιδρυθεί ένα Νοσοκομείο για άπορους πολίτες.

Η Α΄ Παθολογική Κλινική μαζί με την Α΄ Χειρουργική Κλινική του Ε.Κ.Π.Α. αποτελούν τις αρχαιότερες Κλινικές της Ιατρικής Σχολής. Η Α΄ Χειρουργική Κλινική ιδρύθηκε το 1837 με το Βασιλικό Διάταγμα  της 22.04.1837 «Περί Συστάσεως του Πανεπιστημίου» με πρώτο Διευθυντή τον Ιωάννη Ολύμπιο (Ἔκτακτον καθηγητὴν τῆς χειρουργίας, καὶ προπαρασκευαστὴν) και «Εἰς ἐπιτιμίους διὰ τὴν κλινικὴν, καὶ διδασκαλίαν τῆς χειρουργικῆς ἐργασίας τὸν δόκτορα Τράϊμπερ»^1,2.

Κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της Ιατρικής Σχολής, για την πρακτική εκπαίδευση των φοιτητών, χρησιμοποιήθηκαν τα εξής νοσοκομεία : το Πολιτικό Νοσοκομείο, η Αστυκλινική, το Μαιευτήριο, το «Οφθαλμοκομείον» (Οφθαλμιατρείο), το Νοσοκομείο των Αφροδισίων Παθών και το Βρεφοκομείο. Τα νοσοκομεία αυτά δεν ήταν αμιγώς πανεπιστημιακά¹.

Στις αρχές το 20^ου αιώνα, οι δύο Πανεπιστημιακές Κλινικές της Ιατρικής Σχολής Αθηνών με Καθηγητές – Διευθυντές, τον Σπύρο Λιβιεράτο (Α΄ Παθολογική Κλινική) και τον Μαρίνο Γερουλάνο (Α΄ Χειρουργική Κλινική) ασφυκτιούσαν στο στενό περιβάλλον του «Πολιτικού Νοσοκομείου» (ονομαζόμενο έτσι σε αντιδιαστολή με το «Στρατιωτικό» Νοσοκομείο, που ήταν στην περιοχή του Μακρυγιάννη), και «Δημοτικού Νοσοκομείου» σήμερα «Πνευματικό Κέντρο» του Δήμου Αθηναίων, στην οδό Ακαδημίας και τελικά του Δημοτικού Νοσοκομείου Ελπίς τα οποία ήταν μικτά νοσοκομεία¹.

Οι συζητήσεις της Ιατρικής Σχολής με τον τότε Πρωθυπουργό της χώρας, Παναγή Τσαλδάρη, αρχηγό του «Λαϊκού Κόμματος» για την μεταφορά των Κλινικών στο λεγόμενο τότε, «Προσφυγικόν» Νοσοκομείο (το μετέπειτα «Ιπποκράτειο») δεν τελεσφόρησαν.

Οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής σε συμφωνία με την Σύγκλητο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) αποφάσισαν το Πανεπιστημιακό Περίπτερο στις εγκαταστάσεις της Σχολής στου Γουδή, που προορίζετο για τα Εργαστήρια της Μικροβιολογίας και της Υγιεινής, να μετατραπεί σε Νοσοκομείο και  να στεγαστούν σε αυτό η Α΄ Παθολογική και η Α΄ Χειρουργική Κλινική.

Για την ίδρυση και οργάνωση του Νοσοκομείου με την επωνυμία «Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών», ψηφίστηκε από τη Βουλή και τη Γερουσία, επί Προεδρίας της Δημοκρατίας του Αλέξανδρου Ζαΐμη, στις 2 Σεπτεμβρίου 1933, ο νόμος 5746, από τη Βουλή και τη Γερουσία της χώρας. Ο πρωταρχικός σκοπός της ιδρύσεως του Νοσοκομείου ήταν η νοσηλεία των πασχόντων απόρων από κοινά νοσήματα, και συγχρόνως η εκπαίδευση των Φοιτητών της Ιατρικής Σχολής και των Ιατρών.

Τα εγκαίνια έγιναν από τον Παναγή Τσαλδάρη, στον οποίο οφείλεται και το όνομα «Λαϊκό» (από το Λαϊκό Κόμμα).

Οι δύο Πανεπιστημιακές Κλινικές μεταφέρθηκαν στον 1^ο όροφο (Α΄ Παθολογική Κλινική) και στον 2^ο όροφο (Α΄ Χειρουργική Κλινική) των κτιριακών εγκαταστάσεων της Ιατρικής Σχολής, στην περιοχή Γουδή – ο χώρος είχε παραχωρηθεί από τη Μονή Πετράκη) το 1934.

Α΄ Χειρουργική Κλινική

Η ιστορία της είναι πολύ παλιά και άρχεται από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους.

Με την ίδρυση του Οθωνείου Πανεπιστήμιου το 1837, μετέπειτα μετονομαζομένου Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, τίθενται τα πρώτα σπέρματα της δημιουργίας μιας πανεπιστημιακής χειρουργικής κλινικής, καθώς ήταν επιτακτική η ανάγκη οι φοιτητές της ιατρικής να μη διδάσκονται τη χειρουργική παθολογία και τη χειρουργική τέχνη περιφερόμενοι στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών (στου Μακρυγιάννη) [Εικόνα 1], ή στις οικείες των ασθενών.

---

Εικόνα 1: Το Στρατιωτικό Νοσοκομείο (“Μακρυγιάννη”). Έτος: 1834-1836. Περιγραφή: Το πρώτο Στρατιωτικό Νοσοκομείο των Αθηνών, οικοδομήθηκε απέναντι από την οικία του στρατηγού Μακρυγιάννη, στους νότιους πρόποδες της Ακρόπολης, μεταξύ των ετών 1834-1836, βάσει σχεδίων του Βαυαρού στρατιωτικού μηχανικού Wilhelm von Weiler, ο οποίος εμπνεύστηκε τη σύνθεσή του από τον Γερμανικό Νεο-Ρομαντισμό (Rundbogenstil). Το αρχικό κτίριο υπέστη ριζική ανακαίνιση το 1899. Μετά από έναν αιώνα λειτουργίας, παραχωρήθηκε το 1930 στη χωροφυλακή και απετέλεσε, μεταξύ των άλλων, πεδίο αιματηρών συγκρούσεων κατά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1944. Το 1977 περιήλθε στο Υπουργείο Πολιτισμού και αποτελεί έκτοτε τμήμα της λύσης που επιλέχθηκε για να στεγαστεί το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης.³

1837-1868

Πρώτος Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής του Οθωνείου Πανεπιστημίου (της μετέπειτα Α΄ Χειρουργικής Κλινικής, στο νεότευκτο Πολιτικό Νοσοκομείο το 1836⁴ [Εικόνα 2]), ήταν ο Ιωάννης Ολύμπιος (1802-1869)¹ [Εικόνα 3], από το 1837 έως το 1868, ο οποίος σπούδασε την ιατρική και τη χειρουργική στη Γερμανία και την Αυστρία. Από το 1837 ως Έκτακτος Καθηγητής της Χειρουργίας και της Προπαρασκευής τίθεται στην κεφαλή της κλινικής, έως το 1868 (πηγή: Ιστορικό Αρχείο πανεπιστημίου Αθηνών), έχοντας απολυθεί για διάστημα δύο χρόνων στο ενδιάμεσο, από το 1846 έως το 1848, ενώ το 1848 εκλέγεται Τακτικός Καθηγητής Οφθαλμολογίας και Χειρουργικής Κλινικής⁵. Διατέλεσε Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών το ακαδημαϊκό έτος 1855-56.

---

Εικόνα 2: Το Πολιτικό Νοσοκομείο παλαιότερα (άνω ) και όπως είναι σήμερα ως Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων (κάτω)

---

Εικόνα 3: Ο πρώτος Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής Ιωάννης Ολύμπιος (1837-1868). Θεωρείται ο προπάτορας της ελληνικής πανεπιστημιακής χειρουργικής. Εξέδωσε το πρώτο εγχειρίδιο χειρουργικής στην Ελλάδα για τους φοιτητές του, το οποίο ήταν μετάφραση στην ελληνική του έργου του Μαξιμιλιανού Ιωσήφ Χέλιου υπό τον τίτλο: Εγχειρίδιον της Χειρουργικής (1852-1857). Το σύγγραμμα αυτό αποτελεί έργο σταθμό στην ιστορία της ιατρικής ορολογίας στην Ελλάδα, καθώς με αυτό εισάγει την ιατρική ορολογία που θα χρησιμοποιηθεί έκτοτε στην Ελλάδα και η οποία στηρίζονταν στην αντίστοιχη της αρχαίας ελληνικής ιατρικής. Ενήργησε έτσι ώστε μέσα από δωρεές ομογενών να λάβει η Ιατρική Σχολή σειρά χειρουργικών εργαλείων και το πρώτο της μικροσκόπιο.

---

Συνοδοιπόρος του Ιωάννη Ολύμπιου στην αρχή έως το 1843, οπότε και ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη Υγειονομική Υπηρεσία του Στρατού, την οποία οργάνωσε από το 1835 και της οποίας αποτέλεσε τον πρώτο Αρχηγό, υπήρξε ο σπουδαίος Γερμανός φιλέλληνας χειρουργός Ερρίκος Τράιμπερ – Heinrich Treiber (1797-1882)^1,6 [Εικόνα 4] . Ήταν ο Αρχίατρος του φιλάσθενου Όθωνα, και εισήγαγε στην Ελλάδα την αναισθησία με αιθέρα. Επίτιμος καθηγητής για τη διδασκαλία της Χειρουργικής Κλινικής και της Εγχειρητικής από το 1837. Αν και δε διατέλεσε ποτέ Διευθυντής της κλινικής, υπήρξε σημαντικός αρωγός της χειρουργικής εκπαίδευσης τοποθετούμενος από την ίδρυση του Πανεπιστημίου ως Επίτιμος Καθηγητής Κλινικής και Διδασκαλίας της Χειρουργικής Εργασίας.

---

Εικόνα 4: Ερρίκος Τράιμπερ – Heinrich Treiber (1797-1882).Ο Μέγας αυτός φιλέλληνας ερχόμενος στην Ελλάδα το Δεκέμβριο του 1821 ενθουσιασμένος από τον απελευθερωτικό ελληνικό αγώνα, συμμετείχε στην πλειονότητα των σπουδαίων μαχών της Ελληνικής Επανάστασης, νεκροτόμησε και ταρίχευσε τη σωρό του Λόρδου Βύρωνα, στα χέρια του θα αποβιώσει ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, θα νεκροτομήσει όπως και θα ταριχεύσει τη σωρό του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια. Στο ιατρικό του έργο θα πιστωθεί ο σχεδιασμός του Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών, όπως και του Πολιτικού Νοσοκομείου, στις τάξεις του στρατού θα εξελιχθεί μέχρι το βαθμό του Ανώτερου Γενικού Αρχιάτρου, από το 1842 διατέλεσε ιατρός του Βασιλέα Όθωνα, θα εισάγει στην Ελλάδα από το 1847 την αναισθησία με αιθέρα, ενώ κατά τη μεγάλη επιδημία χολέρας στην Αθήνα το 1854 ήταν ο μόνος που διέσχιζε του δρόμους της πόλης, για να συντρέξει τους ασθενείς έως ότου προσεβλήθη και ίδιος από τη νόσο. Στη Χειρουργική Κλινική στάθηκε δίπλα στους φοιτητές και τους μεταλαμπάδευσε τις χειρουργικές του γνώσεις.

---

Με την ίδρυση του Πολιτικού Νοσοκομείου το 1836 στο κτήριο που σήμερα στεγάζεται το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων στην οδό Ακαδημίας της Αθήνας, λαμβάνει σάρκα και οστά η πρώτη πανεπιστημιακή χειρουργική κλινική στην Ελλάδα, που τότε ονομαζόταν «Χειρουργική Κλινική», και μεταφέρεται το 1842 στο «Δημοτικό», και εν συνεχεία μετονομαζόμενο ως σήμερα Δημοτικό Νοσοκομείο «Η Ελπίς». Η κλινική θα παραμείνει στο χώρο του Δημοτικού Νοσοκομείου η Ελπίς μέχρι το 1934, οπότε και θα μεταστεγασθεί στο «Λαϊκό Νοσοκομείο», έδρα της μέχρι σήμερα.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι το όνομα της κλινικής μετεξελίχθηκε στο χρόνο. Το αρχικό της όνομα: «Χειρουργική Κλινική» από τα μέσα της Δεκαετίας του 1870 άλλαξε λαμβάνοντας το όνομα του εκάστοτε Διευθυντή της, πρακτική που διακόπηκε το 1919, οπότε και έλαβε το έως τώρα όνομά της, «Α΄ Χειρουργική Κλινική».

1868-1893

Τον Ιωάννη Ολύμπιο θα τον διαδεχθεί στη Διεύθυνση της Χειρουργικής για την περίοδο 1868-1893, ο Θεόδωρος Αρεταίος (1829-1893) [Εικόνα 5], στο Δημοτικό Νοσοκομείο πλέον. Υπήρξε επιδεξιότατος χειρουργός, του οποίου η φήμη ξεπερνούσε τα όρια του τότε ελληνικού κράτους, γι’ αυτό και πολλοί ασθενείς εξ Ανατολής έρχονταν στην Αθήνα, για να χειρουργηθούν από εκείνον. Έχαιρε της εκτίμησης των συναδέλφων του και του σεβασμού των φοιτητών του. Η κηδεία του συνοδεύθηκε από πάνδημο πένθος. Κληροδότησε στο Εθνικόν Πανεπιστήμιον από τη μεγάλη του περιουσία ένα εκατομμύριο δραχμές, τεράστιο ποσό για την εποχή, με σκοπό τη δημιουργία χειρουργικής και γυναικολογικής κλινικής, έργο που πραγματώθηκε με την ίδρυση του Αρεταιείου Νοσοκομείου, του πρώτου αμιγώς πανεπιστημιακού νοσοκομείου στην Ελλάδα. Το έργο του Εγχειρίδιον Χειρουργικής, αποτελεί το πρώτο αμιγώς ελληνικό σύγγραμμα χειρουργικής.

Εικόνα 5: Θεόδωρος Αρεταίος (1829-1893). Διετέλεσε Δ/ντής της Χειρουργικής Κλινικής από το 1868 έως το 1893. Η ιστορία λέει ότι επιδίωξε την ταύτιση με τον αρχαίο Έλληνα ιατρό, τον Αρεταίο τον Καππαδόκη, γι’ αυτό και με Βασιλικό Διάταγμα το 1856 έλαβε το επίθετο Αρεταίος, αντί του γενεθλίου του Κωνσταντινίδης. Ξεκίνησε τις σπουδές του στην ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1849, αλλά μετά από υποτροφία που του χορήγησε ο Όθωνας τις ολοκλήρωσε στο Βερολίνο το 1853, οπότε έλαβε εκεί το Διδακτορικό Δίπλωμα. Συνέχισε την ιατρική του εκπαίδευση στη Βιέννη και στο Παρίσι, ενώ το 1856 θα τοποθετηθεί προϊστάμενος του χειρουργικού τμήματος της νεοϊδρυθείσας Αστυκλινικής. Εκλέχθηκε Υφηγητής της Εγχειρητικής και της Επιδεσμιολογίας το 1863 και το 1864 Έκτακτος Καθηγητής της Χειρουργικής. Το 1870 εκλέχθηκε Τακτικός Καθηγητής της Χειρουργικής Κλινικής. Διατέλεσε το ακαδημαϊκό έτος 1873-74 Κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής και το 1879-1880 Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, την περίοδο εκείνη ονομαζόμενο Εθνικόν Πανεπιστήμιον.

---

1893-1902

Τον Θεόδωρο Αρεταίο θα διαδεχθεί ο μαθητής αυτού Σπυρίδων Μαγγίνας (1839-1919) για τα έτη 1893-1902 [Εικόνα 6]. Το 1902 θα γίνει ο πρώτος στην Ελλάδα που θα πραγματοποιήσει με επιτυχία επέμβαση ολικής νεφρεκτομής δεξιά. Εκδήλωσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική ιατρική, ενώ αυτός είναι εκείνος που θα εισάγει τον όρο Απολύμανσις στη σύγχρονη ελληνική ιατρική, τον οποίο υιοθέτησε από τον Όμηρο. Το 1877 μετέφρασε το τετράτομο έργο, Εγχειρίδιον Ειδικής Χειρουργίας του B. Röser. Κατά τα έτη 1892-96 εξέδωσε το τρίτομο έργο του, Ειδική Χειρουργική. Κληροδότησε την περιουσία του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για τη δημιουργία του ομώνυμου μαιευτηρίου στο Αρεταίειο Νοσοκομείο.

Εικόνα 6: Σπυρίδων Μαγγίνας (1839-1919). Διετέλεσε Δ/ντής της Χειρουργικής Κλινικής για τα έτη 1893-1902. Ο Σπυρίδων Μαγγίνας ολοκλήρωσε τις ιατρικές του σπουδές στην Αθήνα, όπου και έλαβε τον τίτλο του Διδάκτορα το 1861. Άσκησε την ιατρική σε στρατιωτικό νοσοκομείο στην Αιτωλία, τόπο της πατρικής του καταγωγής και κατόπιν μετέβη για περαιτέρω σπουδές στη χειρουργική στη Βιέννη (1865-68) και στο Παρίσι (1868-70). Επιστρέφοντας στην Ελλάδα αναγορεύθηκε το 1870 Υφηγητής και ακολουθώντας την ακαδημαϊκή ιεραρχία το 1874 εξελέγη Έκτακτος και το 1880 Τακτικός Καθηγητής της Χειρουργικής Παθολογίας. Το 1893 εκλέχθηκε Τακτικός Καθηγητής της Χειρουργικής Κλινικής. Από το 1899 έως το 1902 είναι ταυτόχρονα Καθηγητής – Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής, όπως και της Χειρουργικής και Μαιευτικής Κλινικής στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, ενώ από το 1903 γίνεται Διευθυντής του Αρεταιείου Νοσοκομείου και Διευθυντής της Χειρουργικής και Μαιευτικής Κλινικής του ιδίου ιδρύματος. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1897-98 διατέλεσε Πρύτανης του Εθνικού Πανεπιστημίου. Το 1881 μετέβη στη Χίο, για να καταγράψει μαζί με τον Αναστάσιο Χρηστομάνο τις ζημιές τις οποίες προκάλεσε μεγάλος εκεί σεισμός. Κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 προσέφερε τις ιατρικές του υπηρεσίες στο στράτευμα.

---

1902-1918

Από το 1902 έως το 1918 στη Διεύθυνση της Χειρουργικής Κλινικής θα τεθεί ο Θεόδωρος Ζαΐμης (1848-1922) [Εικόνα 7]. Ήταν διακεκριμένος χειρουργός, καθώς ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα εκείνη την εποχή που πραγματοποίησε λαπαροτομίες για την εκτομή κύστης ωοθήκης, για την εκτομή εχινοκόκκου κύστης ήπατος, όπως και την αντιμετώπιση του γαστρικού έλκους. Ήταν σπουδαίος για το φιλανθρωπικό του έργο, καθώς ποτέ στη χειρουργική του σταδιοδρομία δεν άσκησε την ιατρική ιδιωτικά.

Εικόνα 7: Θεόδωρος Ζαΐμης (1848-1922). Διετέλεσε Δ/ντής της Χειρουργικής Κλινικής από το 1902 έως το 1918. Ο Θεόδωρος Ζαΐμης αναγορεύθηκε Διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, τότε Εθνικόν Πανεπιστήμιον, το 1870. Συνέχισε τις σπουδές του και την εξειδίκευση στη χειρουργική στη Βιέννη και στο Γκρατς. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1881 και έως το 1882 εργάστηκε ως βοηθός στην Αστυκλινική. Στη συνέχεια ανέλαβε τη Διεύθυνση του Χειρουργικού Τμήματος του Δημοτικού Νοσοκομείου Πατρών, όπου αναγνωρίστηκε ως διακεκριμένος χειρουργός, καθώς ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα εκείνη την εποχή που πραγματοποίησε λαπαροτομίες για την εκτομή κύστης ωοθήκης, για την εκτομή εχινοκόκκου κύστης ήπατος, όπως και την αντιμετώπιση του γαστρικού έλκους. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1907-8 διατέλεσε Κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής και κατά το 1912-13 Πρύτανης. Είχε ενεργό συμμετοχή στον πολιτικό βίο της Ελλάδας, καθώς εκλέχθηκε βουλευτής Καλαβρύτων, τόπου καταγωγής του, κατά τα έτη 1895-1898 και 1899-1902. Κατά το χρονικό διάστημα 1920-22 εκλέχθηκε πληρεξούσιος Αχαϊοήλιδος στην Γ΄ Εθνική Συνέλευση, ενώ διατέλεσε Υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως στις κυβερνήσεις του Δ.Γ. Ράλλη, Ν. Καλογερόπουλου και Δ. Γούναρη, δηλαδή από τις 4/11/1920 έως τις 2/9/1922 με πλούσιο νομοθετικό έργο. Απεβίωσε στις 18 Οκτωβρίου του 1922 λόγω καρδιακής ανακοπής, ενώ θεωρείται ότι ο αιφνίδιος θάνατός του ήταν αποτέλεσμα έντονης συγκίνησης εξαιτίας των τραγικών εθνικών και πολιτικών γεγονότων της εποχής.

---

1918-1921

Για την τριετία 1918-1921, Διευθυντής θα διατελέσει ο Νικόλαος Αλιβιζάτος (1876-1945)⁷ [Εικόνα 8]. Σπούδασε ιατρική στη Γαλλία, στις ιατρικές σχολές του Μπορντώ, Μονπελλιέ και των Παρισίων, από όπου έλαβε και το Διδακτορικό Δίπλωμα το 1897. Θα επιστρέψει στην Ελλάδα το 1902, οπότε και θα τοποθετηθεί Επιμελητής και μετά ένα χρόνο θα εκλεγεί Υφηγητής στη Χειρουργική Κλινική του Ιουλίου Γαλβάνη. Το 1903 θα ιδρύσει την Πολυκλινική Αθηνών. Από το 1906 θα είναι και χειρουργός στην Αστυκλινική. Το 1918 θα εκλεγεί Τακτικός Καθηγητής της Χειρουργικής Κλινικής. Το ακαδημαϊκό έτος 1927-28 διατέλεσε Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1909 στάλθηκε ως χειρουργός για την αντιμετώπιση των τραυματιών του μεγάλου σεισμού της Σικελίας. Υπήρξε Ιδρυτικό Μέλος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρίας. Εκλέχθηκε βουλευτή Κεφαλληνίας, τόπου καταγωγής του, από το 1910 έως το 1918.

Εικόνα 8: Νικόλαος Αλιβιζάτος (1876-1945). Διετέλεσε Δ/ντής της Χειρουργικής Κλινικής για την τριετία 1918-1921.

---

1922-1939

Από το 1922 έως και το 1939 Διευθυντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής διατέλεσε ο Μαρίνος Γερουλάνος (1867-1960)⁸ [Εικόνα 9], από την περίοδο του Νοσοκομείου Ελπίς και κατά/μετά την μεταφορά της στο νεότευκτο τότε Λαϊκό Νοσοκομείο ^{1, 4}. Η λειτουργία της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής στο Λαϊκό Νοσοκομείο, άρχισε τον Ιούνιο του 1934 με Διευθυντή τον Καθηγητή Μαρίνο Γερουλάνο, με την μορφή που έχει μέχρι σήμερα ¹. Στην διάρκεια της θητείας του είχε συνεργάτες ως Πανεπιστημιακούς Επιμελητές, εν συνεχεία πολύ γνωστούς και ακαδημαϊκούς χειρουργούς και καθηγητές όπως τους Πέτρο Κόκκαλη (πρώτες θωρακοχειρουργικές επεμβάσεις) ⁹, Χάρη Τούλ ¹⁰, Ζαννή Καΐρη (θεμελιωτής της ελληνικής Ουρολογίας) κ.α.. Με την αποχώρηση του κλείνει ο κύκλος της γερμανικής σχολής στην Ελληνική Ιατρική στην οποίαν ανήκαν και όλοι οι προαναφερθέντες αυτού. Οι εκπρόσωποι της γαλλικής σχολής ήταν ελάχιστοι την εποχή εκείνη, ενώ η αγγλοσαξωνική ιατρική ήταν άγνωστη στην Ελλάδα ¹¹.

Εικόνα 9: Μαρίνος Γερουλάνος (1867-1960). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής, από το 1922 έως και το 1939. Άρχισε τις ιατρικές του σπουδές στο Μόναχο το 1887 και το 1892 αναγορεύθηκε Διδάκτορας της εκεί Ιατρικής Σχολής. Κατά τα έτη 1894-92 υπήρξε τακτικός βοηθός της Χειρουργικής Κλινική του Καθηγητή Rotter στο Βερολίνο. Το 1896 τοποθετήθηκε ως τακτικός βοηθός της Χειρουργικής Κλινικής του Πανεπιστημίου του Γκράισβαλντ υπό τον Καθηγητή Helferich και τον επόμενο χρόνο εκλέχθηκε Υφηγητής. Ακολούθησε τον ίδιο Καθηγητή το 1899 στο Κίελο και αναγορεύθηκε επίσης εκεί Υφηγητής το 1900. Επανέρχεται στην Ελλάδα το 1902 έχοντας εκλεγεί Έκτακτος Καθηγητής της Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα τη Διεύθυνση του Χειρουργικού Τμήματος του Θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός» μέχρι το 1914. Το 1911 εκλέχθηκε Τακτικός Καθηγητής της Χειρουργικής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1922 Τακτικός Καθηγητής της Χειρουργικής Κλινικής και Διευθυντής αυτής. Το 1926 εκλέχθηκε μέλος της Γερμανικής Ακαδημίας Φυσιοδιφών της Χάλλης. Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη και πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρίας το 1929, ενώ είχε διατελέσει επίσης Πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρίας Αθηνών κατά τα έτη 1906-1914 και 1917. Διατέλεσε αντιπρόεδρος στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό κατά τα έτη 1907-1943. Το 1935 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Το 1933 εκλέχθηκε Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1940 χρημάτισε Πρόεδρος αυτής. Το 1936 είχε εκλεγεί Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Επιστημών του Μονάχου. Συμμετείχε ενεργά στους Βαλκανικούς Πολέμους με το ένδυμα του Επίτιμου Στρατιωτικού Αρχίατρου, ενώ παραιτήθηκε της βουλευτικής του έδρας στην Κεφαλληνία το 1922, για να συμμετάσχει στο Μικρασιατικό Μέτωπο. Συμμετείχε επίσης στην επιστράτευση του 1917, όπως και στο Αλβανικό Μέτωπο. Πολυγραφότατος ερευνητής. Υπέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη φυματίωση των οστών και των αρθρώσεων, την εχινοκοκκίαση, τις πλαστικές εγχειρήσεις, τις χειρουργικές παθήσεις του ήπατος, τις μεταμοσχεύσεις και τα πολεμικά τραύματα. Μαζί με τον Κατσαρά περιέγραψαν πρώτοι τον Μαδούρειο Πόδα. Ο Γερουλάνος θεωρείται ότι περιέγραψε για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία τη νόσο του Crohn με εντόπιση στο παχύ έντερο το 1928, περιγράφοντας σχετική εντόπιση στο σιγμοειδές. Διακρίθηκε για το σπουδαίο φιλανθρωπικό του έργο.

---

1940-1955

Τον Μαρίνο Γερουλάνο διαδέχθηκε για τα έτη 1940-1955 ο Γεώργιος Καραγιαννόπουλος (1885-1963) [Εικόνα 10]. Σπούδασε ιατρική στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Παρισίων. Το χρονικό διάστημα 1920-26 διατέλεσε Διευθυντής – Χειρουργός του Γαλλικού Νοσοκομείου Αθηνών. Κατά έτη 1927-56 υπηρέτησε ως Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής του Θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός». Το 1940 εκλέχθηκε Τακτικός Καθηγητής της Α΄ Έδρας της Χειρουργικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών διατελώντας και Διευθυντής της ομώνυμης Πανεπιστημιακής Κλινικής. Το 1956 έλαβε τον τίτλο του Ομότιμου Καθηγητή. Το έτος 1946 διατέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρίας. Διακρίθηκε στη χειρουργική για τη μεγάλη του εμπειρία στις θωρακοτομές. Μαζί του εξελίχθηκαν οι συνεργάτες του, Κωνσταντίνος Τούντας ¹², μετέπειτα καθηγητής χειρουργικής και Ακαδημαϊκός (ΑΠΘ, Αρεταίειο), Νικόλαος Χρηστέας, Μακρής, Μίχας κα.

Εικόνα 10: Γεώργιος Καραγιαννόπουλος (1885-1963). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής κατά τα έτη 1940-1955.

---

1956-1971

Επόμενος Διευθυντής για τα έτη 1956-1971 θα είναι ο Νικόλαος Χρηστέας (1905-2001) [Εικόνα 11]. Δημιούργησε μια ολόκληρη σχολή χειρουργών και αγγειοχειρουργών ευρύνοντας το πεδίο της χειρουργικής πράξης και έχοντας εξαιρετική επίδοση στη χειρουργική του πεπτικού και των αγγείων και ειδικότερα στην αγγειοπλαστική. Συνεργάτες του ήταν οι μετέπειτα Καθηγητές Παναγιώτης Μπάλας, ο Καθηγητής και Ακαδημαϊκός Γρηγόριος Σκαλκέας ¹³, ο Καθηγητής Μιχαήλ Σέχας και ο Σταύρος Πλέσσας ¹⁴, οι οποίοι έδωσαν ιδιαίτερη ώθηση στην Αγγειακή Χειρουργική. Το έτος 1957 πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψή του για πρώτη φορά στην Ελλάδα πειραματική εργασία επιτυχούς αντικατάστασης της κοιλιακής αορτής με πλαστικό σωλήνα από Avalon sponge σε σκύλους, από τον τότε πρώτο πανεπιστημιακό βοηθό Γρηγόριο Σκαλκέα και τον επίσης τότε εσωτερικό βοηθό Παναγιώτη Μπάλα, ενώ το ίδιο έτος από τους δύο προαναφερθέντες βοηθούς εκτελέστηκε επιτυχώς διακοιλιακή ανοικτή εμβολεκτομή του αορτικού διχασμού. Επίσης από τους μαθητές του, Παναγιώτη Μπάλα και Αναστάσιο Γιαννίκα πραγματοποιήθηκε στην κλινική του επιτυχώς το 1967 η πρώτη ανασυγκόλληση άνω άκρου στην Ελλάδα. Ο ίδιος καθιέρωση τις συμπαθεκτομές και την αδρεναλεκτομή για την αντιμετώπιση της υπέρτασης. Πρωτοπόρο για την εποχή του θα μείνει το σύγγραμμά του που εκδόθηκε το 1964 σε συνεργασία με τον Π. Μπάλα με τίτλο: Παθήσεις των αγγείων. Με την αποχώρηση του κλείνει ο κύκλος της γαλλικής σχολής στην Ελληνική Ιατρική στην οποίαν ανήκαν και οι προαναφερθέντες αυτού, Καραγιαννόπουλος και Χρηστέας  

Εικόνα 11: Νικόλαος Χρηστέας (1905-2001). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής από το 1956 έως το 1971 ο Νικόλαος Χρηστέας Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε την ιατρική του μετεκπαίδευση στη Γαλλία, στο Στρασβούργο και στο Παρίσι κοντά στο διάσημο αγγειοχειρουργό Leriche. Την περίοδο 1930-1938 διατέλεσε επιμελητής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής του Θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός». Το 1940 αναγορεύθηκε Υφηγητής της Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1941 τοποθετήθηκε Διευθυντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Αθηνών (τότε ονομαζόμενο Ρυθμιστικόν). Το 1948 εξελέγη Έκτακτος και το 1952 Τακτικός Καθηγητής της Τοπογραφικής Ανατομικής και Εγχειρητικής. Από το 1956 τοποθετήθηκε Διευθυντής της Α΄ Έδρας της Χειρουργικής. Διατέλεσε Κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής το ακαδημαϊκό έτος 1963-64. Με την αφυπηρέτησή του έλαβε τον τίτλο του Ομότιμου Καθηγητή της Χειρουργικής.

---

1971-1982

Για τα έτη 1971 έως 1982 την ηγεσία της κλινικής ανέλαβε ο Παναγιώτης Χρυσοσπάθης (1915-2015) [Εικόνα 12]. O Καθηγητής Χρυσοσπάθης πέρα από τον περιπετειώδη βίο του αποτέλεσε εμβληματική μορφή για την ιστορία της ελληνικής χειρουργικής, καθώς το όνομά του είναι συνυφασμένο με καινοτόμες χειρουργικές τεχνικές που εισήγαγε και με πρωτοπόρες για την Ελλάδα χειρουργικές πρακτικές που έως τότε εφαρμόζονταν στην αλλοδαπή. Σπούδασε ιατρική στην Ελλάδα και μετεκπαιδεύτηκε στην Αγγλία και την Ιαπωνία. Ο Παναγιώτης Χρυσοσπάθης διακρίθηκε στη χειρουργική του ανωτέρου πεπτικού, καθώς εισήγαγε δικές του χειρουργικές τεχνικές για την αντιμετώπιση του «Συνδρόμου Dumping» μετά από γαστρεκτομή, όπως η δημιουργία τεχνητού πυλωρού ή η κυκλοπερισταλτική επέμβαση δικής του επινόησης, ενώ ως επιδέξιος χειρουργός μπορούσε να πραγματοποιήσει εκείνη την εποχή αντικατάσταση του οισοφάγου με παχύ έντερο. Δίδαξε ως Επισκέπτης Καθηγητής σε περισσότερα από 100 Πανεπιστήμια στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ιαπωνία. Με τον Χρυσοσπάθη αρχίζει η αγγλοσαξωνική επιρροή στην Ελληνική Χειρουργική.

Εικόνα 12: Παναγιώτης Χρυσοσπάθης (1915-2015). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής από το 1971 έως 1982. Μια πλειάδα εξαιρετικών συνεργατών του κοσμούσαν επι δεκαετίες την Ελληνική Χειρουργική, μεταξύ των οποίων ήταν ο Βασίλειος Γολεμάτης, καθηγητής, μετέπειτα Δ/ντής της Α΄ Προπαιδευτικής Χειρουργικής κλινικής του ΕΚΠΑ, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, οι καθ. Νικόλαος Καμπάνης† και Αντρέας Τσέτης (που ήρθαν μαζί του στο Λαϊκό από το Αρεταίειο), ο καθ. Ιωάννης Μπράμης μετέπειτα Δ/ντής της Α΄ Προπαιδευτικής Χειρουργικής κλινικής του ΕΚΠΑ, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, ο καθ. Ηλίας Μπαστούνης Δ/ντής καθηγητής στην Α Χειρουργική Κλινική, ο καθ Ευστάθιος Παπαλάμπρος Δ/ντής καθηγητής στην Α Χειρουργική Κλινική, ο καθ Χρήστος Τσιγκρής καθηγητής στην Α Χειρουργική Κλινική, ο καθ. Αθανάσιος Γιαννόπουλος καθηγητής στην Α Χειρουργική Κλινική. Ο καθ. Θεόδωρο Διαμαντής καθηγητής στην Α Χειρουργική Κλινική, ο καθ. Κωνσταντίνο Μανωλάς†, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αλεξανδρούπολης, ο καθ. Ιωάννη Μελισσάς Δ/ντής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ο Κωνσταντίνος Χατζηθεοφίλου καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Λάρισας και πολλοί άλλοι.

---

1982-1994

Από το 1982 έως το 1994 Διευθυντής της κλινικής διετέλεσε ο Παναγιώτης Μπάλας (1926 – ) [Εικόνα 13]. Πνευματικό τέκνο της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής, καθώς από Ειδικευόμενος Χειρουργός έως Διευθυντής της ιδίας κλινικής, στάθηκε στην πρωτοπορία της αγγειοχειρουργικής στην Ελλάδας, αφού σε αυτόν θα πιστωθούν σχεδόν όλες οι εξελίξεις της Ελληνικής Αγγειοχειρουργικής. Σπούδασε ιατρική στην Αθήνα και μετεκπαιδεύτηκε στις ΗΠΑ. Πέρα από τα πρώτα πειραματικά του εγχειρήματα, όπως και την πρώτη ανασυγκόλληση άνω άκρου που προαναφέρθηκαν, είναι εκείνος που θα θεμελιώσει στην καθημερινή χειρουργική πράξη τις αγγειοχειρουργικές επεμβάσεις, όπως και θα ιδρύσει στην Ελλάδα το 1994 την Αγγειοχειρουργική ως ξεχωριστή χειρουργική ειδικότητα. Διατέλεσε Πρόεδρος και τώρα Επίτιμος Πρόεδρος της Διεθνούς Αγγειολογικής Εταιρίας (Honorary President of The IUA – International Union of Angiology), όπως και Πρόεδρος της Καρδιαγγειακής Εταιρίας Michael Debakay και αναμορφωτής της Ελληνικής Αγγειολογικής Εταιρείας. Είναι ο ιδρυτής και πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Αγγειοχειρουργικής Εταιρείας, και ίσως ο πιο διάσημος Έλληνας Χειρουργός διεθνώς, μια και ταξίδεψε προσκεκλημένος καθηγητής σε όλο τον κόσμο (ανατολή και δύση) χειρουργώντας διάσημους πολιτικούς και μη, της εποχής του. Οι περισσότεροι Έλληνες Αγγειοχειρουργοί είναι μαθητές του. Μας εισήγαγε στο πνεύμα της σύγχρονης Χειρουργικής (Ακαδημαϊκή Γνώση και Εμπειρία), υπήρξε ο συγγραφέας της του βιβλίου Αγγειακές Παθήσεις και ο εκδότης ενός από τα πιο πλούσια βιβλία Γενικής Χειρουργικής των μελών ΔΕΠ της Α΄ Χειρουργικής ¹⁵. Ο καθ. Π. Μπάλας ήταν ο πρώτος εκπρόσωπος της Αμερικανικής Ακαδημαϊκής Χειρουργικής στην Ελλάδα.

Εικόνα 13: Παναγιώτης Μπάλας (1926 -). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής από το 1982 έως το 1994.

---

1994-2008

Τον Καθηγητή Μπάλα θα διαδεχθεί από το 1994 έως το 2008, ο Αναπληρωτής Καθηγητής και από το 1997 Καθηγητής Χειρουργικής Ηλίας Μπαστούνης (1941-) [Εικόνα 14] που έμελλε να είναι και ο μακροβιότερος Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής. Ο Καθηγητής Μπαστούνης σπούδασε ιατρική στην Αθήνα απέκτησε την ειδικότητα Γ. Χειρουργικής στην Α΄ Χειρουργική του Λαϊκού Νοσοκομείου και μετεκπαιδεύτηκε σε πολλά Πανεπιστήμια των ΗΠΑ, επί πολλά χρόνια, σε όλο το φάσμα της γενικής και αγγειακής χειρουργικής. Έτσι, πέρα από τη γενική χειρουργική διακρίθηκε με τη σειρά του στην αγγειοχειρουργική και θεωρείται ως ένας από τους πλέον επιδέξιους αγγειοχειρουργούς της Ευρώπης. Θα είναι εκείνος που θα ανανεώσει κατά το πλείστον (80%) το στελεχιακό δυναμικό της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής, αναδημιουργώντας την παράδοση της Α΄ Χειρουργικής, επενδύοντας στους ειδικευόμενους της, «τα παιδιά της» όπως λέει. Εκδότης της νέας και πιο ολοκληρωμένης 3^ης έκδοσης του τρίτομου βιβλίου ΔΕΠ: ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ, δικαίως θεωρείται ο ανανεωτής της Κλινικής. Ήταν ίσως ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος της σύγχρονης Αμερικανικής Ακαδημαϊκής Χειρουργικής στην Ελλάδα.

Εικόνα 14: Ηλίας Μπαστούνης (1941-). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής από το 1994 έως το 2008.

---

2008-2011

Για το χρονικό διάστημα από το 2008-2011 Διευθυντής της κλινικής διατέλεσε ο Καθηγητής Ευστάθιος Παπαλάμπρος (1944-)[Εικόνα 15]. Ο Καθηγητής Παπαλάμπρος σπούδασε ιατρική στην Αθήνα, απέκτησε την ειδικότητα Γ. Χειρουργικής στην Α΄ Χειρουργική του Λαϊκού Νοσοκομείου και μετεκπαιδεύτηκε κατά τα έτη 1979-1981 στις ΗΠΑ. Διετέλεσε επι 2 ετία Δ/ντής της Β΄ Χειρουργικής κλινικής στο Αρεταίειο Νοσοκομείο (2006-2008). Κάτοχος της ειδικότητας της Γενικής Χειρουργικής, όπως και της Αγγειοχειρουργικής θεωρείται ένας από τους πλέον επιδέξιους και έμπειρους χειρουργούς της εποχής του. Με την αποχώρηση του, σβήνει σιγά σιγά και η γνώση της κλασσικής χειρουργικής στην Ελλάδα, μια και ήταν από τους νεότερους της γενιάς του.

Εικόνα 15: Ευστάθιος Παπαλάμπρος (1944-). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής από το 2008-2011.

---

2011-2014

Κατά τα έτη 2011-2014, Διευθυντής της κλινικής υπηρέτησε ο Καθηγητής Χρήστος Τσιγκρής (1947-) [Εικόνα 16]. Ο Καθηγητής Τσιγκρής σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα απέκτησε την ειδικότητα Γ. Χειρουργικής στην Α΄ Χειρουργική του Λαϊκού Νοσοκομείου, μετεκπαιδεύτηκε στην Νότιο Αφρική επι διετία και κατατάσσεται μεταξύ των πρωτοπόρων στην Ελλάδα στη Λαπαροσκοπική και Ρομποτική Χειρουργική, ενώ υπήρξε Διευθυντής του επιτυχημένου Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, «Ελάχιστα επεμβατική χειρουργική, ρομποτική χειρουργική και τηλεχειρουργική».

Εικόνα 16: Χρήστος Τσιγκρής (1947-). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής από το 2011 έως το 2014. Ο καθηγητής Τσιγκρής με τις άοκνες προσπάθειες του στην ελάχιστα επεμβατική Χειρουργική, μαζί με τους συναδέλφους του στην Α’ Χειρουργική καθηγητές Θεόδωρο Διαμαντή (Πρωτεργάτης της Χειρουργικής ενδοσκόπησης, Λαπαροσκοπικής χειρουργικής, Βαριατρικής χειρουργικής) και Αθανάσιο Γιαννόπουλο (Βουλευτή επί σειρά ετών, Υφυπουργό υγείας, Προέδρο του ΚΕΕΛΠΝΟ, Ιδρυτή και πρόεδρο του Ελληνικού Κολλεγίου Χειρουργών επί σειρά ετών, Πρωτεργάτη της Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής χειρουργικής (da Vinci Surgical System) στο Λαϊκό), έφεραν την Α΄ Χειρουργική στην Νέα εποχή της Ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής.

---

2014-2020

Από το 2014 έως το 2020 Διευθυντής της κλινικής διατέλεσε ο Καθηγητής Θεόδωρος – Κωνσταντίνος Λιακάκος (1953-) [Εικόνα 17]. Ο Καθηγητής Λιακάκος σπούδασε ιατρική στην Αθήνα και μετεκπαιδεύθηκε στη χειρουργική του ανωτέρου πεπτικού και ιδιαίτερα του οισοφάγου στο Λονδίνο. Συγκαταλέγεται στους πρωτοπόρους της σύγχρονης χειρουργικής του οισοφάγου και κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Διευθυντής της κλινικής, αυτή αποτέλεσε πανελλήνιο κέντρο χειρουργικής του των παθήσεων του οισοφάγου και γενικά του ανωτέρου πεπτικού με ανοικτές και ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές. Ο Καθηγητής Λιακάκος διατέλεσε Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπως και Αναπληρωτής Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής. Είναι συνεργάτης του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Εικόνα 17: Θεόδωρος – Κωνσταντίνος Λιακάκος (1953-). Διετέλεσε Δ/ντής της Α΄ Χειρουργικής Κλινικής από το 2014 έως το 2020.

---

Πρώην μέλη της Α’ Χειρουργικής Κλινικής σε Διευθύνσεις άλλων κλινικών και επιφανείς απόφοιτοι της

Στην σύγχρονη εποχή (μετά το 2000), η Α’ Χειρουργική Κλινική ανέδειξε πλειάδα Καθηγητών και Διευθυντών Πανεπιστημιακών ή Κλινικών του Ε.Σ.Υ. καθώς και Διευθυντές τμημάτων του εξωτερικού. Όλοι αυτοί προέρχονται από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Α’ Χειρουργικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών ή υπηρέτησαν στην κλινική αυτή.

Είναι οι κκ:

• Σκαλκέας Γρηγόριος, Ακαδημαϊκός, Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής, πρώην Διευθυντής της Β’ Προπαιδευτικής Χειρουργικής Κλινικής (ΠΓΝ Λαϊκό) του ΕΚΠΑ
• Γολεμάτης Βασίλειος, Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής, πρώην Διευθυντής της Α’ Προπαιδευτικής Χειρουργικής Κλινικής (ΠΓΝ Ιπποκράτειο) του ΕΚΠΑ
• Μανωλάς Κωνσταντίνος†, πρώην Καθηγητής Χειρουργικής του ΔΠΘ†
• Χατζηθεοφίλου Κωνσταντίνος, Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,
• Μπονάτσος Γεράσιμος, Καθηγητής -Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής του Νοσηλευτικού τμήματος του ΕΚΠΑ (μερικώς εκπαιδευθείς στην Α’ Χ),
• Μπράμης Ιωάννης, Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής, πρώην Διευθυντής της Α’ Προπαιδευτικής Χειρουργικής Κλινικής (ΠΓΝ Ιπποκράτειο) του ΕΚΠΑ
• Μιχαήλ Παναγιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής, πρώην Διευθυντής Θωρακοχειρουργικής Κλινικής ΕΚΠΑ, Λαϊκό Νοσοκομείο
• Μελισσάς Ιωάννης, Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Κρήτης,
• Αντσακλής Γεώργιος, Αναπληρωτής Καθηγητής, πρώην Διευθυντής της Α’ Χειρουργικής Κλινικής του Σισμανογλείου ΠΓΝ Αθηνών,
• Δεληκάρης Παναγιώτης†, Αναπληρωτής Καθηγητής, πρώην Διευθυντής της B’ Χειρουργικής Κλινικής του Γ. Παπανικολάου Θεσ/κη
• Ιωάννοβιτς Ιωάννης†, Αναπληρωτής Καθηγητής, πρώην Διευθυντής της B’ Χειρουργικής Κλινικής
• Ντόλαντζας Θεόδωρος, πρώην Διευθυντής της Α’ Παιδοχειρουργικής Κλινικής ΠΓΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
• Ζαββός Γεώργιος, Διευθυντής Μονάδας Μεταμοσχεύσεων Νεφρού ΠΓΝ Λαϊκό
• Σεραφείμ Κλημόπουλος, Διευθυντής της Β’ Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός
• Σεττάκης Νικόλαος, πρώην Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Θριασίου Νοσοκομείου Αττικής,
• Δερβένης Χρήστος, Διευθυντής της Α’ Χειρουργικής Κλινικής ΠΓΝ Αθηνών «Κωνσταντοπούλειο – Πατησίων» πρώην Αγία Όλγα
• Κότσαλης Γεώργιος, Διευθυντής της Α’ Χειρουργικής Κλινικής ΠΓΝ Αθηνών «Κωνσταντοπούλειο – Πατησίων» πρώην Αγία Όλγα
• Παπασταματίου Μιλτιάδης, Διευθυντής της Α’ Χειρουργικής Κλινικής ΠΓΝ Αθηνών «Κωνσταντοπούλειο – Πατησίων» πρώην Αγία Όλγα
• Λιούπης Αθανάσιος, Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Βόλου.
• Παναγιωτόπουλος Ιωάννης, Διευθυντής Αγγειοχειρουργικής Κλινικής στο Sassex, Μεγάλης Βρετανίας
• Χατζηνικολάου Λεωνίδας, Διευθυντής Καρδιοχειρουργικής Κλινικής, στο Royal lnfrmary Hospital, Leicester, Μεγάλης Βρετανίας.
• Πλειάδα άλλων συναδέλφων καθηγητών που κοσμούσαν και κοσμούν με την παρουσία τους το Χειρουργικό Σώμα στην Ελλάδα όπως οι:
• Αλεξίου Δ.†
• Αναγνώστου Γ.
• Αντωνόπουλος Δ.
• Βλαχάκης Μ. †
• Γιαννόπουλος Α. π. Βουλευτής επί σειρά ετών, π. Υφυπουργός υγείας, π. Προέδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ, Ιδρυτής και πρόεδρος του Ελληνικού Κολλεγίου Χειρουργών επί σειρά ετών, Πρωτεργάτης της Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής χειρουργικής (da Vinci Surgical System) στο Λαϊκό
• Διαμαντής Θ. Πρωτεργάτης της Χειρουργικής ενδοσκόπησης, Λαπαροσκοπικής χειρουργικής, Βαριατρικής χειρουργικής
• Καλαχάνης Ν. †
• Καμπάνης Ν. †
• Καραμανάκος Π.
• Μπαλαρούτσος Χ.
• Ξηρομερίτης Ν.
• Ρόζενμπεργκ Θ. †. π. Προέδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ και ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος των Ιατρών του Κόσμου
• Σουμίλας Α.
• Σταματόπουλος K.
• Τσέτης Α.
• Χαριτόπουλος Ν. † Ο πρωτοπόρος της Χειρουργικής ενδοσκόπησης στην Ελλάδα.

Σαφέστατα υπάρχουν και πολλοί άλλοι και θα επανορθώσουμε όταν έχουμε τον πλήρη κατάλογο στην επόμενη έκδοση του κειμένου αυτού.

Επίλογος

Κλείνοντας, και αφού ευχαριστήσουμε όλους του προαναφερθέντες δασκάλους μας, θυμίζοντας σε όλους μας, ότι στην πορεία της ανά τους αιώνες, η Α΄ Χειρουργική του Πανεπιστήμιου Αθηνών, έγινε το φυτώριο της νέας γενιάς των χειρουργών του 20 αιώνα και ειδικά των μεταπολεμικών χρόνων, με τις γνώσεις που μεταλαμπάδευσαν κυρίως από την Αγγλία και από τις Η.Π.Α.. Όλες οι μεγάλες χειρουργικές ειδικότητες όπως η καρδιοχειρουργική, η θωρακοχειρουργική, η αγγειοχειρουργική, η χειρουργική των ενδοκρινών αδένων, του παχέος εντέρου, η νευροχειρουργική, ξεκίνησαν από την Α΄ Χειρουργική Κλινική του ΕΚΠΑ, χάρη σε αυτούς, όπως θεωρούμε εμείς οι νεότεροι ¹¹.

Χρέος μας να συνεχίσουμε.

---

Βιβλιογραφία